پاورپوینت درآمدی بر آشنایی با مبانی جغرافیای سیاسی نظامی ، با تاکید بر جهان اسلام

پاورپوینت حاضر به بررسی مبانی جغرافیای سیاسی-نظامی با تأکید بر جهان اسلام می‌ پردازد. این پاورپوینت به تحلیل روابط متقابل میان سیاست، جغرافیا و قدرت نظامی پرداخته و مفاهیمی همچون موقعیت استراتژیک و نقش سرزمین‌ های اسلامی را بررسی می‌ کند.

جغرافیای سیاسی و جغرافیای نظامی

جغرافیای سیاسی و نظامی اگر چه از نظر محتوا کاملا با یکدیگر در ارتباط هستند و در مجموع یکدیگر را تکملیل می کنند ولی در هر صورت باید توجه داشت که این تا حدودی مستقل از یکدیگر بوده و هر یک مباحث خاص خود را مطرح می سازند.

در این درس ابتدا جغرافیای سیاسی و سپس جغرافیای نظامی به عنوان دو علم مستقل از یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرند.

ماهیت و قلمرو جغرافیای سیاسی

جغرافیای سیاسی در واقع ، شاخه‌ای از جغرافیای انسانی به شمار می آید.
طبق آخرین تعریف، نقش ویژه جغرافیای سیاسی ، تحلیل فضایی) به معنی مکان) پدیده‌های سیاسی و شناسایی فرایندهای سیاسی است.

تعاریف مختلف جغرافیای سیاسی

جغرافی دانی به نام هارتشورنRichard Hartshorne) ) جغرافی دان آمریکایی ، در سال 1954 اولین تعریف منسجم از جغرافیای سیاسی را که اغلب جغرافی دانها آن را پذیرفتند، ارائه داد.

از نظر هارتشورن «جغرافیای سیاسی، تفاوتها و تشابهات سیاسی بین مناطق مختلف را بررسی می‌‌کند.»

جغرافی دان دیگری به نام «جکسون» کار اساسی جغرافیای سیاسی را بررسی پدید‌ه‌های سیاسی در جایگاه منطقه‌ای آنها تعریف کرد.
«آکادمی ملی علوم در کمیته ویژه جغرافیا» کار اساسی جغرافیای سیاسی را «بررسی ‌کنش متقابل منطقه جغرافیایی و فرآیند سیاسی» معرفی کرد.

رابطه نظام های سیاسی و جغرافیا

می دانیم که همه نظامهای سیاسی بر سه پایه اصلی استوار هستند:
نیروهای اجتماعی : مردم جامعه به صورت فردی یا گروهی
فرآیند سیاسی : نهادها، موسسات و جریانهای مختلف سیاسی
فضای جغرافیایی مربوط به آن: محیطی که مردم و کلیه بازیگران عرصه سیاسی در آن زندگی می کنند یا قرار دارند.
بنابراین ،‌ ارتباط نظام سیاسی با سرزمین و جغرافیا ، ارتباطی مستقیم و گسترده است .

نگاهی به تحولات جغرافیای سیاسی

ظهور جغرافیای سیاسی بصورت یک شاخه منسجم جغرافیای انسانی از پدید‌ه‌های قرن حاضر است
ولی این بدان معنا نیست که در گذشته فیلسوفان و نویسندگان بزرگ به تاثیرات متقابل سیاست در اشکال گوناگون و محیط فیزیکی توجهی نداشته‌اند .
هرودوت، افلاطون ، ارسطو، ابن خلدون ، منتسکیو و هگل از جمله متفکرانی هستند که به رابطه بین جغرافیا و سیاست توجه داشته اند.

ارسطو و جغرافیای سیاسی

ارسطو با ارائه طرح یک دولت ایده‌آل تاثیر گسترده ای بر برخی مفاهیم جغرافیای سیاسی بر جای گذاشت.
ارسطو معتقد بود که در یک دولت ایده‌آل ، نسبت بین جمعیت و وسعت قلمرو و کیفیت آنها بسیار مهم است .
وی برای پایتخت شدن یک شهر، شرایطی را لازم می‌دانست و درباره ترکیب ارتش و نیروی دریایی، چگونگی مرزها و سایر عوامل مباحث مهمی را مطرح کرده است
این متفکر یونانی در تمام این بحث‌ها به ماهیت محیط فیزیکی بویژه آب و هوا به عنوان یک عامل تعیین کننده در سیاست توجه دارد.

استرابو

سه قرن بعد از ارسطو، یکی دیگر از جغرافی دانهای یونانی- رومی به نام استرابو ، کتابی در هفده جلد نوشت که در واقع توصیفی از جهان شناخته شده‌ آن روز بود.
در قرون وسطی، علم و دانشوری در اروپا تحت‌الشعاع مذهب قرار گرفت در حالی که در جهان اسلام جغرافیا در بین تاجران ، مورخان، جهانگردان و فیلسوفان مسلمان رواج زیادی پیدا کرد .