مقاله حدود و ثغور برنامه درسی

حدود و ثغور برنامه درسی
مقدمه
برنامه درسی curriculum به عنوان یک حوزه تخصصی، از انشعابات اساسی علوم تربیتی است که علی‏رغم نوپا بودن و سابقه تاریخی اندک، از لحاظ مبحث نظری یکی از چالش‏زاترین و بحث انگیزترین حوزه‏های معرفت بشری محسوب می‏گردد.نوپا بودن این رشته تخصصی سبب شده که در تبیین حدود و ثغور موضوعات و ماهیت مباحثی که باید در این رشته مورد بحث قرار گیرد نیز اتفاق نظر وجود نداشته باشد.

با عنایت به این وضعیت، «گودلد»یکی از صاحبنظران شهیر و برجسته برنامه درسی بر این باور است که از یک سو این رشته از لحاظ مبانی غنی نظری، بضاعت اندکی دارد و از سوی دیگر در خصوص عناصر اساسی که ماهیت و حدود و ثغور این رشته را معین می‏سازد-در مقایسه با سایر حوزه‏های تعلیم و تربیت-اتفاق نظر اندکی به چشم می‏خورد. وی می‏افزاید شدت این اختلاف نظر این شبهه را به وجود می‏آورد که آیا تمام متخصصان و آثار آنها از موضوع یا رشته خاصی صحبت می‏کنند یا خیر؟و سپس با ناامیدی نتیجه می‏گیرد که در خصوص عناصر اساسی این رشته نوعی عدم توافق مخرب وجود دارد.

یکی از مهمترین مباحثی که از دیرباز در بین متخصصان برنامه درسی وجود داشته است، بحث حدود و ثغور برنامه درسی و آموزش است.این موضوع که آیا برنامه درسی حوزه‏ای مستقل از آموزش است و یا آموزش زیر مجموعه‏ای از رشته برنامه درسی است، تا حد زیادی به عدم توافق مخربی که گودلد بدان اشاره دارد، باز می‏گردد.برخی از متخصصان برنامه درسی نه فقط برنامه درسی را مجزا و مستقل از آموزش می‏دانند، بلکه این تمایز را نوعی پیشرفت در مباحث تئوریک برنامه درسی قلمداد می‏کنند. در عین حال برخی دیگر چنین تمایزی را ناروا پنداشته، و بر این باورند که جداسازی برنامه درسی و آموزش، کارایی این قلمروها را از میان برده، پویایی و ارتباط آنها را تحت الشعاع زمینه‏های علمی و آنچه واقعا در کلاس درس و موقعیتهای عینی می‏گذرد قرار می‏دهد .

مقاله حاضر بر آن است تا ضمن پرداختن به یکی از مباحث اساسی رشته برنامه درسی که ریشه در تاریخ این حوزه معرفتی دارد، تصویری نسبتا دقیق از عقاید و دیدگاههای موجود در این باره ارائه دهد و با دقت در دیدگاههای مختلف، صحت و سقم آنها را بررسی کند و سرانجام پاسخ یا پاسخهایی را برای این پرسش اساسی فراهم سازد که«آیا برنامه درسی حوزه‏ای مستقل از آموزش است یا خیر؟».اما قبل از پرداختن به این سؤال اساسی باید خاطرنشان شود که مقاله حاضر از چشم‏انداز و دیدگاه برنامه ‏ریزی درسی به رشته تحریر درآمده است و از این رو بررسی این سؤال از منظر سایر حوزه‏ ها ممکن است رویکرد و نتیجه متفاوتی را به دنبال داشته باشد.